Τάκης Kαμπύλης
Για μια πολύ μεγάλη περιπέτεια θα μιλήσει σήμερα το απόγευμα η διάσημη Γαλλίδα ψυχαναλύτρια Κολέτ Σολέρ στη Στοά του Βιβλίου. Η περιπέτεια που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Σίγκμουντ Φρόιντ -και συνεχίστηκε με ιδιαίτερη ένταση λίγο πριν και λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- έχει αποκτήσει μια νέα δυναμική βάση. Από τα σαλόνια στις μεσοαστικές πολυκατοικίες και συνεχώς επεκτείνεται προς τους κάτω ορόφους. Το ντιβάνι φιλοξενεί όλο και περισσότερους ανθρώπους μεσαίων εισοδημάτων.
Η Κολέτ Σολέρ εκπροσωπεί μια «σχολή» που επίσης γεννήθηκε στην Ευρώπη και γύρω από την οποία οι αντιπαραθέσεις και οι «μάχες» είχαν (και έχουν;) τη φόρτιση που οδηγεί είτε στη δημιουργία είτε στην καταστροφή. Ο Λακάν, του οποίου η Κολέτ Σολέρ υπήρξε αγαπημένη μαθήτρια, ήταν (για πολλούς) ο Λούθηρος της Ψυχανάλυσης. «Αφορίσθηκε» το 1964 από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρεία και ίδρυσε τη δική του σχολή που σήμερα ευδοκιμεί στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά δύσκολα θα εντοπίσει κανείς οπαδούς του, λ.χ. στη Γερμανία, ενώ στις ΗΠΑ είναι ένα μειοψηφικό ρεύμα.
Ο λακανισμός είναι λιγότερο άκαμπτος σε σχέση με τον φροϊδισμό και εστιάζει περισσότερο στην ιδιατερότητα κάθε αναλυομένου από το να ακολουθεί δογματικά γενικούς κανόνες. Δίνει επίσης ιδιαίτερη έμφαση και στη θέση του αναλυτή σε μια ψυχαναλυτική συνεδρία, καθώς και στις σχέσεις που αναπτύσσοπνται στη διάρκεια των συνεδριών. Ενα από τα σημαντικά νέα στοιχεία -όπως εξηγεί η Μαργαρίτα Νικολαΐδου (ψυχίατρος-ψυχαναλύτρια και υπεύθυνη των διήμερων εκδηλώσεων)- που αποδίδονται στον Λακάν είναι η έννοια της «απόλαυσης». Οτι δηλαδή καταστάσεις όπως η μελαγχολία ή η κατάθλιψη αποτελούν και μία πηγή απόλαυσης του «πάσχοντα» γι’ αυτό και αντιδρά στη «θεραπεία του».
Με τη βοήθεια-συνδρομή της κ. Νικολαΐδου και της κ. Γιάννας Βισβίκη, η κ. Κολέτ Σολέρ απάντησε σε ερωτήσεις για τους αναγνώστες της «Κ»:
– Στο βιβλίο «Μελαγχολίες» που συγγράψατε κι εσείς μεταξύ άλλων, λέτε: «η ψυχανάλυση είναι στις μέρες μας ο μόνος Λόγος που προσφέρει ένα αίτιο… άλλο». τι εννοείτε μ’ αυτό και ποιο είναι το ζητούμενο στην ψυχανάλυση για τον σύγχρονο άνθρωπο;
– Αυτό που ονομάζουμε αίτιο, είναι ένα εγχείρημα για το οποίο πιστεύουμε ότι αξίζει τον κόπο να δουλέψουμε και μάλιστα να παλέψουμε. Συνηθίζουμε να λέμε ότι στον 20ό αιώνα έχουν υπάρξει διάφορα τέτοιου είδους μεγάλα πολιτικά αίτια (ο αγώνας κατά του ναζισμού, του σταλινισμού που εξάλλου και ο ένας και ο άλλος θεωρούνταν μεγάλα αίτια) και τα οποία επίσης υποχωρήσανε.
Η ψυχανάλυση είναι άλλο πράγμα: είναι μια πρακτική, η οποία, κατά περίπτωση, αποκαλύπτει στον αναλυόμενο κάτι από το μοναδικό του πεπρωμένο που του δημιουργεί το ασυνείδητό του. Δεν είναι χωρίς δυσκολία, αλλά αξίζει τον κόπο, διότι αυτό επιτρέπει να «βγεις από το κοπάδι», όπως έλεγε ο Λακάν.
Βάση για μάχη
– Για ποιο λόγο νομίζετε ότι ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να καταφύγει στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι; Είναι θέμα προσωπικών αναγκών, είναι θέμα μόδας ή ουσίας; Και τι έχει να κερδίσει κανείς από την ψυχανάλυση;
– Μα το ντιβάνι του ψυχαναλυτή δεν είναι ένα καταφύγιο! Είναι μάλλον βάση για μια μάχη ενάντια στον σύγχρονο λόγο, στα επακόλουθα της τυποποίησης σε μεγάλη κλίμακα, της αβεβαιότητας και της μη κοινωνικής ένταξης. Ολα τα υποκείμενα σήμερα είναι παιδαγωγημένα με τις αξίες του καπιταλισμού, όμως όλα επίσης είναι εκτεθειμένα στις συνέπειες: αβεβαιότητα και όχι μόνο στην εργασία αλλά και στις σχέσεις, κίνδυνοι μη κοινωνικής ένταξης και όχι μόνο για τους φτωχούς, μοναξιά και παραλογισμός της μόνης αξίας που μένει, της κερδοσκοπικής αξίας.
Μια ψυχανάλυση που οδηγείται στο τέλος της, θεραπεύει, καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Αλλά υπάρχουν διάφοροι τρόποι θεραπείας για να θεραπεύσει κανείς: Η οδός των ψυχοθεραπειών, όπου όλες, παρ’ όλες τις διαφορές τους, προσπαθούν να το συνεφέρουν προτείνοντάς του πώς να επιστρέψει μέσα στον ανταγωνισμό, από τη μια. Και από την άλλη, η οδός της ψυχανάλυσης, η οποία, όπως η λέξη ανάλυση το δηλώνει, δεν προτείνει τίποτα, αλλά αναζητεί το αίτιο, πράγμα που στο τέλος, δίνει περισσότερα απ’ ό,τι το θεραπευτικό αποτέλεσμα: αποκαλύπτοντας στο υποκείμενο το ασυνείδητό του, του αποκαλύπτει, την «απόλυτη διαφορά» του, δηλαδή ότι δεν είναι απλά ένας μεταξύ άλλων μέσα στο πλήθος των ανωνύμων. Η οδός αυτή στη συνέχεια, του αφήνει την επιλογή της χρήσης που θα κάνει αυτού που έχει μάθει.
Ομιλίες στην Αθήνα
Σήμερα στις 19.45 θα μιλήσει στη Στοά του Βιβλίου η Κολέτ Σολέρ με θέμα τη γυναικεία οδύνη και τη συζήτηση θα συντονίσουν η Μαργαρίτα Νικολαΐδου και η Φωτεινή Τσαλίκογλου, ενώ μευθαύριο Σάββατο θα μιλήσει στις 9.30 το πρωί στο κτίριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχιτεκτόνων (Ερμού 134-136) με θέμα «Τα καταθλιπτικά συναισθήματα». Λίγο μετά θα παρουδσιάσει το βιβλίο «Μελαγχολίες» (εκδόσεις Ηριδανός).
ΦΟΡΟΥΜ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΛΑΚΑΝΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ 