Τραύμα, μνήμη, ηγλώσσα lalangue

από τη Μαργαρίτα Νικολαΐδου

Στην ψυχαναλυτική εμπειρία υπάρχει κάτι που εμμένει και επανέρχεται, φτιάχνει τρύπα στη σχέση του αναλυόμενου με την σημαίνουσα αλυσίδα και την αναζήτηση νοήματος. Ο αναλυτής, με την πράξη του καλείται να σταθεί σ’ αυτό που είναι εκτός νοήματος, εκεί όπου το υποκείμενο συναντά στο υφάδι της σημαίνουσας αλυσίδας τα ίχνη αυτού που σβήνεται και το ίδιο εκπίπτει. Λήθη και τρόμος μιας άγνωρης (non – su ) ασυνείδητης γνώσης διαμορφώνουν το ιδιαίτερο σύμπτωμα σε κάθε ένα.

Ήδη ο Φρόιντ στο κείμενο του 1920 Πέραν της αρχής της ευχαρίστησης¹, μιλά για την επιστροφή του συμπτώματος και το τραύμα. Κάνει μια διαφοροποίηση ανάμεσα στην νεύρωση υστερίας που έχει ως αίτιο μια εσωτερική ψυχική σύγκρουση και την τραυματική νεύρωση που επήλθε από τον πόλεμο, αυτή προκαλείται από ένα εξωτερικό συμβάν το οποίο αιφνιδιάζει το υποκείμενο, θέτοντας το σε κίνδυνο.

Το νήμα της επεξεργασίας του τραύματος και της λογικής που το διέπει θα ξεδιπλωθεί από τον Λακάν στην σχέση του υποκειμένου με το σημαίνον και το πραγματικό από το οποίο αυτό πάσχει².

Ονομάζει τραυματική εμπειρία το 1958³, το βίωμα του βρέφους όταν έρχεται αντιμέτωπο με την σκοτεινή και αδιάφανη πρωταρχική παρουσία της επιθυμίας του άλλου, και βρίσκεται σε κατάσταση αβοηθησίας, ζει μια συντριβή, Hilflosigkeit.

Στην κατεύθυνση της θεραπείας προτείνει η ενέργεια του αναλυτή να στοχεύσει στη σχέση του $ με το σημαίνον και τη ζώσα του διάσταση εκεί όπου η καθαρή επιθυμία «αφήνει τα ίχνη της μέσα στην κούρσα των σημαινόντων, σαν σημάδι από το σημαίνον, στον ώμο του υποκειμένου που μιλάει»⁴.

Την ώρα της ανάδυσης του ζώντος σημαίνοντος signifiant vivant το παιδί αναζητώντας τον εξανθρωπισμό του, απευθύνεται στον άλλο, το σώμα του Άλλου, που όμως λείπει.

Η ψυχανάλυση επαναφέρει την συνθήκη της παιδικότητας στον ενήλικα. Το σώμα δεν είναι μόνο το φαντασιακό, αλλά αυτό που μιλά χωρίς να το γνωρίζει και απολαμβάνει H νεύρωση είναι μια επίπτωση της ενέργειας των γονέων, του σημαίνοντος που έρχεται από τον Άλλο και πλήττει το σώμα ως απόλαυση, ως άγχος… Ο αναλυτής με τις διάφορες τομές και το λέγειν του οδηγεί το υποκείμενο σε μια επισήμανση αυτού που είναι συσκοτισμένο και καλύπτει μια απόλαυση που φέρει το ομιλούν σώμα⁵.

Θα σταθούμε μέσα από τις επεξεργασίες του ’70, στην διερώτηση της γνώσης,, αυτού που εγγράφεται ως αινιγματικό από τις επιπτώσεις τηςγλώσσας⁶ στο ομιλόν, μέσω του αναλυτικού λόγου.

1. Σίγκμουντ Φρόϊντ – 1920 Πέραν της αρχής της ευχαρίστησης, κεφ. 2, Εκδ. Πλέθρον 20 ↩︎
2. Jacques Lacan, 1959 – 1960 Séminaire VII L’éthique de la psychanalyse, ed. Seuil 1986,
   p.75 ↩︎
3. Jacques Lacan, 1958 – 1959 Séminaire VI Le désir et son interprétation, Ed. Seuil, Σεμινάριο 6 Η επιθυμία και η ερμηνεία της, κεφ. Ι , Μάθημα 12 Νοεμβρίου 1958. ↩︎
4. Zακ Λακάν, 1958 Η κατεύθυνση της θεραπείας, – Οφείλουμε να λάβουμε υπόψη την επιθυμία κατά γράμμα. ↩︎
5. J. Lacan Séminaire XIX, Le savoir du psychanalyste, leçon 4 1972, Staferla , H γνώση του ψυχαναλυτή, 4 Μαίου 1972 ↩︎
6. Ζακ Λακάν Σεμινάριο 20, Ακόμη, 1972 – 1973 , εκδόσεις Ψυχογιός 2012, κεφ. ΙΔ. Ο ποντικός στον λαβύρινθο. ↩︎

Πίσω: Πρόγραμμα εκπαίδευσης