Το λέγειν του συμπτώματος…

Paola Malquori

3^ο προοίμιο του 4^ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της ΔΦ-ΣΨΦΛΠ

Στην αρχή μιας ανάλυσης υπάρχει η μεταβίβαση, αλλά και πριν από αυτήν, όταν δεχόμαστε κάποιον που έρχεται να μας πει τι τον ενοχλεί. Υπάρχει κάτι που δημιουργεί σημάδι και παράγει ένα αίτημα που απευθύνεται σε κάποιον. Μπορούμε επίσης να πούμε: στην αρχή υπάρχει το σύμπτωμα, που εγκαλεί και ζητά να γνωρίσει μια αλήθεια.

Στην πλοκή που υφαίνεται ανάμεσα στο έκδηλο σύμπτωμα και στο αίτημα που απευθύνεται στον Άλλο, υπάρχει πάντα μια λέξη που ανακαλεί μια ανάμνηση ή που αφηγείται ένα όνειρο ή που προκαλεί ένα γλωσσικό ολίσθημα. Η λέξη συνιστά τη γραμματική του συμπτώματος, την άρθρωσή του και επομένως στην πιθανή αποκρυπτογράφηση του.

Τα αποσιωπητικά είναι ένα σημείο στίξης που υποδηλώνει μια παύση στο λόγο (discours), μια αμφιβολία, μια ημιτελή φράση, και είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο Λακάν στο R.S.I. ορίζει το σύμπτωμα, ως αυτό που πάντοτε παραπέμπει σε ένα ερώτημα για τη μη-σεξουαλική σχέση.

Αφήνοντας το σύμπτωμα… με τις τρεις τελείες, που σημαδεύουν και ταυτόχρονα δημιουργούν ένα κενό χώρο, δηλαδή σημαδεύουν το αίνιγμα της μη-σχέσης αλλά και εκείνο της εκ του μηδενός γένεσης, του ευρήματος που πάντα παραπέμπει σε κάτι Άλλο. Αυτό γιατί πάντοτε βρίσκει κανείς αυτό που ψάχνει μέσα στις διαδρομές του σημαίνοντος, στο χρόνο του λέγειν, τον τέταρτο χρόνο, που κατά τη διάρκεια της ανάλυσης ενεργοποιεί τους άλλους τρεις: εκείνον του οράν, του κατανοείν, του συμπεραίνειν.

Το «Για όσα δεν μπορεί να μιλήσει κανείς πρέπει να σωπαίνει» είναι το λογικό τέλος του Τractatus του Λ. Βιτγκενστάιν, το οποίο, ωστόσο, δεν εξάγει συμπέρασμα γιατί αφήνει ανοιχτό το αδιέξοδο του συμπτώματος, της μόνης αλήθειας, πραγματικής και ζωντανής, γιατί επανα-λαμβάνεται (ri-pete), δηλαδή, συνεχίζει να θέτει ερώτημα.

Στο διχασμένο υποκείμενο S ◊ D , η ενόρμηση εκκινεί όταν το αίτημα σωπαίνει. Αν η αλήθεια δεν μπορεί να ειπωθεί, επειδή δεν εμπίπτει στις κατηγορίες της αριστοτελικής λογικής του Σωστού ή του Λάθους, το ανείπωτο θα αντιστραφεί στο γλωσσικό παιχνίδι, στο εύρημα των φιλοσοφικών ερευνών, όπου το αντίστροφο αντηχεί με την αλήθεια.

Το να γνωρίζει κανείς την αλήθεια για το σύμπτωμα, το αίτημα του αναλυόμενου βρίσκεται στη μέση της διαδρομής μεταξύ τεχνο-γνωσίας και του εδωνά-είναι (Dasein), όπως δείχνουν τα μορφώματα του ασυνείδητου.

Η αλήθεια αποκαλύπτεται ξαφνικά, όχι μέσω λογικής επαγωγής αλλά μάλλον μέσω μιας αποτυχημένης πράξης, σε μια διπλή άρνηση, η οποία αφήνει ανοιχτή την παρεξήγηση, επιτρέποντας στον άλλο να δει το «θαύμα της ακατανοησίας». Υπάρχει πάντα μια αλήθεια που εκλείπει της γνώσης και το αντίστροφο: μια αλήθεια που δεν αναγνωρίζεται ή μια γνώση που δεν είναι αληθής με την αριστοτελική έννοια του όρου.

Ο αναλυόμενος, αριστοτελικός κατά τον Λακάν, ονειρεύεται να περάσει από το ιδιαίτερο (particulier) στην καθολικό, διότι μιλώντας για το δικό του σύμπτωμα, μέσω της γλώσσας, πιθανόν να αποκαλύψει την αλήθεια για την εναδικότητά του. Δεν είναι στο χέρι του αναλυτή να τον αφυπνίσει;

Μετάφραση:
Έλενα Κωνσταντίνου, Γιώργος Κωνσταντίνου