Η αναλυτική πράξη απέναντι στα συμπτώματα

από την Ιωάννα Βισβίκη

Πέρα απ’ την πράξη ενός υποκειμένου που απευθύνεται κάποια στιγμή της ζωής του σ’ έναν αναλυτή και καθίσταται ψυχαναλυόμενος, διότι, βεβαίως και είναι μια πράξη η είσοδος στην ανάλυση, η ψυχαναλυτική πράξη εγγράφεται απ’ την πλευρά του αναλυτή. Κι όταν λέμε αναλυτική πράξη, μιλάμε ακριβώς για την πράξη του ψυχαναλυτή. Αυτή είναι που μας ενδιαφέρει κι αυτή είναι να εγκαθιδρύσουμε, να θέσουμε, μέσα σε μια ανάλυση. Διαφοροποιούμενη από την ενέργεια, ή το αποτέλεσμά της, δεν είναι μια διαδικασία όπου κανείς μπαίνει μετά από σκέψη ή απόφαση, ή τουλάχιστον δεν είναι αυτό που χαρακτηρίζει στην ουσία της την πράξη στην ψυχανάλυση. Αντίθετα, σημαδεύεται από «Ένα δεν σκέφτομαι»¹. Και ορίζεται όχι από εκείνο που προηγείται αυτής, αλλά από εκείνο που έπεται, απ’ τις συνέπειες της, απ’ τις επιπτώσεις της. Πράξη, εδώ, είναι αυτή που αφήνει επιπτώσεις, δηλαδή εγγράφει κάτι άλλο, κάτι νέο, στην ιστορία του υποκειμένου. Κι αυτό σημαίνει ότι το υποκείμενο του μετά δεν είναι το ίδιο με εκείνο του πριν, αλλά είναι ένα νέο πια τροποποιημένο υποκείμενο, καθώς η πράξη ενέχει ένα πέρασμα, μια μετάβαση. Η πράξη μ’ αυτή την έννοια συνιστά αναγκαία συνθήκη και προϋπόθεση στην ψυχανάλυση. Κι αυτό που την κάνει να λειτουργεί στην ανάλυση είναι βεβαίως η μεταβίβαση. «Δεν υπάρχει αναλυτική πράξη έξω απ’ τον χειρισμό της μεταβίβασης»² θα μας πει ο Λακάν, ευθύς εξαρχής, στο Σεμινάριό του Η ψυχαναλυτική πράξη. Μ’ άλλα λόγια, η μεταβίβαση και ο χειρισμός της συνυπογράφουν, ήδη από τον Φρόιντ, την πράξη γέννησης της ψυχανάλυσης. Μέσα απ’ το κείμενο του Λακάν Η ψυχαναλυτική πράξη, περίληψη του Σεμιναρίου 1967-1968³ και σε σύνδεση με το αντίστοιχο Σεμινάριό⁴ του, θα ασχοληθούμε φέτος με την αναλυτική πράξη, την ουσία και τη λειτουργία της. Ποιες οι συντεταγμένες της και ποιος ο τόπος της στην αναλυτική κλινική; Τι και πώς μπορεί να εγγραφεί σ’ ένα υποκείμενο μέσα από αυτή την «εκ των υστέρων» διαβασμένη πράξη; Και πώς αυτό έρχεται να δώσει μια λύση στα συμπτώματα του υποκειμένου, αλλά και να προσφέρει πιθανώς μια έξοδο πέραν αυτών σ’ ένα άλλο πεδίο, γεννώντας την επιθυμία του αναλυτή ως, επίσης, μια άλλη πράξη τέλους μιας ανάλυσης; 

1 J. Lacan, «L’acte psychanalytique, compte rendu du séminaire 1967-1968», in Autres écrits, Éditions du Seuil, Paris, 2001, σελ. 377.

2 J. Lacan, L’acte psychanalytique, Σεμινάριο 1967-1968, ανέκδοτο, μάθημα της 29ης Νοεμβρίου 1967.

3 J. Lacan, «L’acte psychanalytique, compte rendu du séminaire 1967-1968», in Autres écrits, Éditions du Seuil, Paris, 2001, σελ. 375-383.

4 J. Lacan, L’acte psychanalytique, Σεμινάριο 1967-1968, ανέκδοτο.

Για λόγους υγιεινής που έχουν επιβληθεί ενάντια στην πανδημία και μέχρι νεωτέρας, από τον Απρίλιο του 2020 τα σεμινάρια και οι συναντήσεις θα γίνονται μέσω της πλατφόρμας zoom και σε νέες ημερομηνίες. Αναλυτικότερα, συμβουλευτείτε το πρόγραμμα.

Πίσω: Πρόγραμμα εκπαίδευσης