Θεματική του έτους

* Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Εφευρέσεις, αυτοκινούμενα και ωρολογιακοί μηχανισμοί.

Η θεματική της ΚΕΛΠ για τη διδακτική χρονιά 2020-2021 θα πραγματευθεί το ερώτημα του επείγοντος.

Το θέμα αυτό αποκτά μία παράξενη επικαιρότητα μέσα από τις συνθήκες της πανδημίας. Το γεγονός της εμφάνισης του νέου στελέχους κορωνοϊού (2019-nCoV) και η αντιμετώπισή του εγγράφονται στον δημόσιο λόγο με τον χαρακτήρα του επείγοντος.

Αυτό συμβαίνει σε μία στιγμή της ιστορίας όπου οι πολιτικές προτάσεις για τη βελτίωση του κόσμου που ζούμε, τα πολιτικά ιδεολογικά σχέδια του 19ου και του 20ου αιώνα, παρουσιάζονται από αυτόν τον δημόσιο λόγο σαν να έχουν αποτύχει.

Τα δεδομένα έχουν αλλάξει: ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος δεν αναφέρεται πλέον στη βελτίωση του κόσμου που ζούμε. Αυτό που δεν παύει να μας υπενθυμίζεται είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία συνθήκη εξαίρεσης, σε μία επείγουσα ανάγκη για προστασία του υπάρχοντος κόσμου. Αυτό φαίνεται να είναι ένα καινούριο παράδειγμα υιοθετημένο εξολοκλήρου από τον κυρίαρχο λόγο του 21ου αιώνα. Η αρχή της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο αφήνει τη θέση της στην αγωνία για να προστατέψουμε την ύπαρξη αυτού του κόσμου. Η αρχή του επείγοντος αντικαθιστά ή και, κάποιες φορές, συνδυάζεται με την αρχή της ελπίδας για ένα καλύτερο κόσμο. Έτσι, ζητείται στο σύγχρονο υποκείμενο να υπακούσει κα να απαντήσει σε αυτές τις πολιτισμικές επιταγές και προτεραιότητες.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δυσφορίας στον πολιτισμό, η αναλυτική κλινική προτείνει μία ευαίσθητη ακρόαση στα αιτήματα των υποκειμένων. Τα αιτήματα αυτά που μοιάζουν πάντα να χαρακτηρίζονται από μία συνθήκη επείγοντος.

Γιατί στην ψυχαναλυτική πρακτική διαπιστώνουμε συχνά ότι ένα αίτημα για ανάλυση διαμορφώνεται μέσα από την οδύνη του υποκειμένου μπροστά στο αίνιγμα που τού θέτουν κάποια εκτός νοήματος σημαίνοντα συνδεδεμένα με μια καθηλωμένη απόλαυση που εμποδίζει την εκτύλιξη της αλυσίδας των σημαινόντων. Η συνθήκη του ψυχικού πόνου ωθεί το ομιλόν να βγει από την αδράνεια του και να αιτηθεί προς τον ψυχαναλυτή.

Αυτό δεν γίνεται χωρίς κόστος. Το κατεξοχήν σημάδι αυτής της υποκειμενικής κατάστασης, το άγχος, επιταχύνει τους υποκειμενικούς χρόνους και προκαλεί στο υποκείμενο μία επιτακτική ανάγκη να αναζητήσει μία ανακούφιση και κυριαρχία στη συνθήκη (εσωτερική ή εξωτερική) που αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί.

Βέβαια, επείγουσες καταστάσεις υπάρχουν πολλές και διαφορετικές. Όλες όμως συνδέονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την ανάδυση ενός Πραγματικού. Μία ανάδυση που δημιουργεί γεγονός για το υποκείμενο και ανατρέπει τις μέχρι τότε υπάρχουσες ψυχικές ισορροπίες του. Η γκάμα είναι μεγάλη: από το σύμπτωμα και τις εκδηλώσεις του ασυνειδήτου, στη βίαιη βιωματική συνάντηση με το Πραγματικό (που δημιουργεί τραύμα) και ως τις μικρές μαθηματικές εξισώσεις της επιστήμης και των επιπτώσεων του λόγου της.

Πώς η ψυχαναλυτική πρακτική τοποθετείται ως προς αυτές τις υποκειμενικές συνθήκες; Και πώς συνάδει η μακρά ψυχαναλυτική διαδικασία με τον χαρακτήρα του επείγοντος; Ποιοι είναι οι χρόνοι της ανάλυσης και πώς η ψυχαναλυτική πρακτική υποδέχεται το αίτημα και τον επείγοντα χαρακτήρα του; Τί επιπτώσεις έχει αυτό το επείγον στη μεταβίβαση και στη κατεύθυνση της θεραπείας; Εδώ, ίσως θα έπρεπε να υπενθυμίσουμε και τον επισπευσμένο χαρακτήρα, τη σπουδή και την ανυπομονησία που βιώνουν πολλοί αναλύοντες στο τέλος της αναλυτικής διαδικασίας, σημείο όπου μία διαφοροποίηση μοιάζει να είναι αναγκαία.

Μέσα στο προαναφερόμενο πολιτισμικό περιβάλλον λοιπόν, η ψυχαναλυτική πρακτική καλείται να αντιμετωπίσει το Πραγματικό και να απαντήσει στους τρόπους εγγραφής του στο Συμβολικό για το εκάστοτε υποκείμενο.

Οι αναπτύξεις και οι διδασκαλίες αυτής της χρονιάς θα επιχειρήσουν να προσεγγίσουν κάποια από τα προαναφερόμενα σημεία μελετώντας τα κείμενα του Φρόυντ και του Λακάν. Στη μελέτη μας αυτή θα στηριχθούμε πάνω σε κλινικά περιστατικά και παρουσιάσεις.