Μελέτη του λακανικού κειμένου «Ραδιοφωνία»

από τη Μαρία Κουκουμάκη

Στις μέρες μας το επείγον τίθεται μ’ έναν άλλον τρόπο απ’ ότι στο παρελθόν. Δεν αφορά μόνο στο απρόσμενο που απαιτεί επιτακτικά άμεση απάντηση αλλά είναι συχνά παρόν, συνοδεύει το σύγχρονο υποκείμενο στην καθημερινότητα του. Βρισκόμαστε στην εποχή που φέρει το σημάδι της συνεχόμενης προόδου και ανάπτυξης, τα χρονικά περιθώρια είναι πάντα στενά και διαρκώς προκύπτουν επείγοντα ζητήματα.

Ο αναλυτής καλείται να υποδεχτεί τη δυσφορία του υποκειμένου μέσα στο σύγχρονο πολιτισμό, δυσφορία που μπορεί να σχετίζεται με τις επιπτώσεις αυτών των μορφών επείγοντος.

Μορφές επείγοντος είναι παρούσες καθ’ όλη την αναλυτική εργασία: ωθώντας το αρχικό αίτημα, επισπεύδοντας το τέλος αλλά και στην σβελτάδα¹ που είναι απαραίτητη παρόλο που η ανάλυση είναι κάτι που χρειάζεται χρόνο.² Ο χρόνος αυτός είναι απαραίτητος για να ξετυλιχτεί το νήμα μέσω της ομιλίας, «είναι αδύνατο να διαχωριστεί η αναλυτική πράξη από την επιμονή του λέγειν που την καθιστά εφικτή. Ωστόσο, το στοιχείο του χρόνου που της δίνει σάρκα και οστά δεν είναι φαντασιακό δάνειο, δεν έχει άλλη καθαυτή υπόσταση από το αντικείμενο που εκπίπτει. Αλλά χρειάζεται χρόνος, χρόνος ώστε το υποκείμενο να διδαχτεί από την διαίρεσή του³.

Το 1959 ο Λακάν διαβάζει το φροϋδικό σχεδίασμα [Entwurf]⁴ με όρους επείγοντος, «…η διαδικασία σκέψης – στο βαθμό που διαμέσου αυτής περνά η πρόσβαση στην πραγματικότητα, η Not des Lebens, η οποία διατηρεί την επένδυση του μηχανισμού σε ένα ορισμένο επίπεδο – βρίσκεται στο πεδίο του ασυνείδητου. Μας είναι προσβάσιμη μόνο μέσω του τεχνάσματος της αρθρωμένης ομιλίας». Το ζωτικό επείγον [Not des Lebens], ως κάτι που ωθεί, επιμένει, που δεν είναι της τάξης της ικανοποίησης των αναγκών»⁵.

Την προηγούμενη χρονιά μέσα από τη μελέτη του κειμένου του Λογικού χρόνου [1945] μπορέσαμε να ανοίξουμε το ζήτημα της χρονικότητας στην ανάλυση και της σχέσης του ασυνειδήτου με τον χρόνο. Συνεχίζοντας την εργασία μας που συνίσταται στη μελέτη ενός γραπτού του Λακάν, θα τολμήσουμε, φέτος, το ξεκλείδωμα του κειμένου που φέρει τον τίτλο Radiophonie [1970], μένοντας εντός της ετυμολογικής διαδρομής του επείγοντος που παραπέμπει στο πιέζω για να ανοίξει.

1 J. Lacan, «Radiophonie» στο Autres Ecrits, Seuil, Παρίσι, 2001, σελ. 403-447.

2 S. Freud, «Esquisse d’une psychologie scientifique» στο La Naissance de la psychanalyse, PUF, Παρίσι, 6η έκδοση 1991, σελ. 309-396

3 C. Soler, «Le temps long» στο «WUNSCH 11, BULLETIN INTERNATIONAL DE L’ÉCOLE DE PSYCHANALYSE DES FORUMS DU CHAMP LACANIEN», Οκτώβριος 2011, σελ. 4.

4 S. Freud, «Esquisse d’une psychologie scientifique» στο La Naissance de la psychanalyse, PUF, Παρίσι, 6η έκδοση 1991, σελ. 309-396.

5 J. Lacan, Le séminaire, Livre VII, L’éthique de la psychanalyse (1959-1960), Seuil, Παρίσι, 1986, σελ. 61.

Πίσω: Πρόγραμμα εκπαίδευσης