«Ανατροπή» και «διαλεκτική»

από τη Μαργαρίτα Νικολαΐδου

Στον λόγο του Φρόιντ, συναντάμε για πρώτη φορά την σύνδεση της επιθυμίας με την κλινική. Στην Ερμηνεία των Ονείρων, η ευχή Wunsch, είναι η εκπλήρωση μιας ασυνείδητης επιθυμίας «άφθαρτης» που έρχεται από το παρελθόν, μια παιδική επιθυμία που αγνοείται. Η επιθυμία είναι πιασμένη μέσα στα διάκενα των σημαινόντων της σημαίνουσας αλυσίδας. Τρέχει όπως μια νυφίτσα που πάει πέρα – δώθε, εξαφανίζεται και εμφανίζεται. Επιθυμία ποιού; Και κυρίως ποιάς έλλειψης;¹ Μέσα από τις διαδρομές της αφήνει τα ίχνη της που εκδηλώνονται στον ρου των σημαινόντων του ομιλείν του ασυνειδήτου. Στο κείμενο του ο Ζακ Λακάν του 1960, Ανατροπή του υποκειμένου και διαλεκτική της επιθυμίας στο φροϋδικό ασυνείδητο², διανοίγει, εκείνη την εποχή, τις επεξεργασίες που απαιτούνται ώστε να ξεκολλήσει το φαντασιακό από το συμβολικό στην τότε αντίληψη των ψυχαναλυτών της κατεύθυνσης της θεραπείας και να ανοίξει το ερώτημα της σχέσης του υποκειμένου με το πραγματικό. Ανατροπή του υποκειμένου μέσα από την δομή της πράξης της ψυχανάλυσης, οδηγώντας σε μια θέση διερώτησης το ασυνείδητο ως προς το πραγματικό.

Θα σταθούμε σ’ αυτό που καθορίζει την ίδια την προϋπόθεση της επιθυμίας η οποία προπλάθεται στο περιθώριο που παράγεται από το την απόσχιση του αιτήματος από την ανάγκη,³ αφήνοντας το αποτύπωμά της πάνω στο ίδιο το πραγματικό του σώματος μέσω των διεγέρσεων της ενόρμησης και των αντικειμένων της. Επεξεργασίες που θα μας ωθήσουν να προχωρήσουμε βαθύτερα στην ανάλυση της δομής της φαντασίωσης, τους συσχετισμούς ανάμεσα στην επιθυμία και το αντικείμενο της ενόρμησης. 

Η επιθυμία έρχεται να απαγορεύσει την αδημονία της απόλαυσης, λειτουργεί ως νόμος. Σταματά κάτι από το απροϋπόθετο του αιτήματος της αγάπης που απευθύνεται στον Άλλο. Φέρει μια ανατροπή και μια αποδέσμευση από την αλλοτρίωση του Άλλου.

 Στην έρευνα αυτή η επανεξέταση του μύθου του Οιδίποδα είναι αναγκαία για να τοποθετηθεί σε άλλη βάση το ζήτημα του πατέρα και του συμπλέγματος του ευνουχισμού.

---

1. J. Lacan, Les Ecrits techniques de Freud, éd. Seuil 1953 – 1954, p.56.
2. Subversion du sujet et dialectique du désir dans l’inconscient freudien, Ecrits, Ed. Seuil p.793.
3. Ibid. p. 814.

Υπάρχει και δυνατότητα παρακολούθησης των σεμιναρίων μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας ZOOM.

Πίσω: Πρόγραμμα εκπαίδευσης